Wat betekent de ‘goede dood’ voor nabestaanden?

Nou Els a.s. zondag is het zo ver, om 16:00 uur.
Dit bijna opgewekte telefoontje kreeg ik van de week. Een familie waar ik al diverse keren langs was geweest om de uitvaartwensen te bespreken, hadden nu een datum en tijd gekregen waarop de euthanasie plaats zou vinden.

En zo’n zondag is voor mij dan ook wel een bijzondere dag.
Ik startte die dag met mijn gewoonlijke zondagsritueel. Een uitgebreid ontbijtje met verse jus, een warm croissantje en een zachtgekookt eitje. Maar ondertussen gingen mijn gedachten naar die andere familie, hoe zou hun laatste ontbijtje zijn? Het hield me de hele dag bezig. Tijdens de strandwandeling samen met mijn hond dacht ik aan hen. Ik was wat onrustig, wilde eigenlijk naar huis. Het was nog lang geen 16 uur. Bovendien was het maar de vraag hoe laat ze mij zouden bellen.

Na de euthanasie moet eerst de schouwarts langs komen. Als deze het lichaam heeft vrijgegeven kan ik met mijn team aan het werk. Ik zeg altijd, er is beslist geen haast, bel mij maar als je daaraantoe bent, want als wij eenmaal binnen zijn gaat de trein rijden. En euthanasie is nogal wat. Het heeft best een inpakt op de mensen die achterblijven. Hoe goed alles van tevoren ook is doorgesproken. Hoe goed de achterblijvers ook de keus respecteren. Sowieso komen er diverse emoties kijken rondom een overlijden. Dus bij een euthanasie ook en dit kan heel verwarrend zijn? Dit wilde hij/zij toch, het is goed zo, deze kwaliteit van leven was geen kwaliteit meer. Er zijn positieve kanten maar ook schaduw kanten aan een ‘goede dood’

En daar gaat dit boek over. Veertig openhartige verhalen over wat ‘goede dood’ betekent voor nabestaanden?

Els de Zanger - Schermafbeelding 2021 05 22 om 13.47.19 1

Betrek kinderen bij een afscheid

Ik ben geraakt door een filmpje wat ik van de week kreeg toen ik bij een familie langs ging om nog even na te praten over het verlies waarbij ik ze heb mogen begeleiden.

Er waren achterkleinkinderen en die heb ik, zover zij wilde, betrokken bij alles rondom dit overlijden. Bij de opbaring thuis, maar ook bij de afscheidsdienst hadden zij een belangrijke rol. Oma had dit ook in hun leven.

Als ik dan zo’n filmpje terugzien ontroerd mij dat. Zo mooi hoe kinderen op een natuurlijke wijze omgaan met de dood en het naspelen met hun duplo. Ik heb de tekst uitgeschreven en enkele screenshots gemaakt van het filmpje.

kinderen en uitvaart

“Dit is Els, en die staat voor het podiumpje. Dit zijn alle zitjes en daar kunnen alle mensen zitten en dit is de kist (let op de wielen er onder!) met allemaal bloempjes er op.

De kist gaat de oven in hier. Die gaat er zo in geschoven worden. Eerst halen we alle bloemetjes er af, die leggen we daar neer en dan gaat die zo in de oven rijden.”

Ik zeg altijd: “De dood hoort bij het leven. Je neemt je kinderen mee op kraamvisite dus waarom zou je ze niet meenemen om bij een overleden oma te gaan kijken?”

Wees open en maak het niet moeilijker dan het is.

Lieve groet Els

Ondanks Corona een indrukwekkende uitvaart

Het was een prachtige dag afgelopen vrijdag, de zon scheen en er waaide een zacht briesje. De bomen, met nog de laatste blaadjes in herfstkleur. Een dag waarop je normaal gesproken zou genieten.

Normaal gesproken…

…maar vorige week vrijdag moest ik een uitvaart organiseren in dit Corona tijdperk. Gelukkig was het geen overlijden aan Corona en hadden de gezinsleden ook geen Corona, wat op dit moment in mijn regio eerder uitzondering dan regel is. Maar de zorgen over de mogelijkheid van een besmetting waren er wel en hoe creëer je dan een mooi afscheid waarbij iedereen zich goed voelt?
Alles werd naar buiten verplaatst. Het begon al met het bespreken van het aankomende afscheid. Naast het fietsenhok in een koude wind, hebben wij, de familie en ik, de hoofdlijnen doorgesproken en een kist uitgezocht.

Een afscheid buiten

Het zou een afscheid buiten worden, met allemaal fakkels langs het pad. De overleden zou al op het graf staan, waar iedereen dan via het uitgestippelde pad langs zou lopen om een laatste groet te brengen en er werd gezorgd voor een “koffie to go”. Zo gezegd, zo gedaan, we hebben contact gezocht met een barista met de toepasselijke naam Heavenly Hot Coffee.  We voerden overleg met de gemeente over wat er mogelijk was. De oude regels waren nog van kracht. Buiten 250 mensen toegestaan mits de 1,5 meter in acht wordt genomen. Door de gemeente werd fijn meegedacht, de fakkels moesten in de grond gestoken worden en formeel gezien betreed je dan een ander graf. Dat is niet respectvol dus dat wilden we niet. Vuurpotten werden overwogen, maar die zijn te brandgevaarlijk. Uiteindelijk hebben we gekozen voor grafkaarsen met een deksel erop. Bij slechter weer blijven die ook gewoon branden door het deksel en er is geen brandgevaar als iemand te dicht langs loopt.

300 kaarsen

De volgende vraag is, hoeveel kaarsen hebben we nodig…. we besloten er 300 te bestellen. We beginnen op tijd met aansteken, wat zijn het er veel. Ik ben zo blij met mijn assistentes Elly en Patricia. Samen hebben we hard gewerkt om op tijd alle kaarsen op de juiste plek aan te steken. De deksels hadden we er vooraf al afgehaald, maar dan het aansteken, deksels erop, AU….. wat worden die kaarsen snel heet. Daarna allemaal neerzetten op het pad, met 1 meter afstand (bij kaarsen mag dit nog). Dus aansteken, deksel er op, bukken en neerzetten x 300…

Een Barista

De weersverwachting zag er goed uit. Maar het is november dus in overleg is de Barista met de vintage tafel in de aula gaan staan,  met alle deuren voor en achter open. De mensen konden langslopen en een koffie, latte, chai-latte, verse muntthee of chocomel met slagroom bestellen en met hun to go beker doorlopen de begraafplaats af.

Een bijzondere dag

Een uitvaart kan heel verdrietig zijn, maar door het mooie weer en de sfeer op de begraafplaats was dit ook een bijzondere dag. De belangstellende konden op een veilige en prettige manier afscheid nemen van deze bijna honderdjarige.

Els de Zanger - Pad met kaarsen
De kaarsen markeren de route
Els de Zanger - WhatsApp Image 2020 11 09 at 21.07.12
300 kaarsen aansteken
Els de Zanger - Kaars colseup
De kaarsen markeren de route over de begraafplaats
Els de Zanger - Els zet kaarsen neer
Vele handen maken licht werk
Els de Zanger - Barista in actie
Koffie to go door de barista van Heavenly Hot Coffee

Wat als…

Aanrijding met fietser
“Door de laagstaande zon is de automobilist waarschijnlijk verblind geweest en hij heeft daardoor de fietser niet gezien. De fietser heeft de aanrijding niet overleefd en laat een vrouw en 2 kinderen na. “
Zo’n berichtje lees je wel eens in de krant maar nu overkomt het jou. De politie staat aan de deur met deze vreselijke boodschap. Het dringt nauwelijks tot je door en dan moet je een uitvaart gaan regelen.

Begraven of cremeren
Je hebt geen idee wat je partner zou willen, begraven of cremeren?
Daar hadden jullie het nog nooit over gehad, immers dat is nog helemaal niet aan de orde, jullie waren beide gezond. Druk met het gezinsleven, werk, hobby’s.
Waar begin je? Er komen zo veel vragen op je af. Gelukkig kan de uitvaartbegeleidster je aan de hand nemen en stap voor stap begeleiden door de keuzes die er zijn. Maar wat zou het fijn zijn geweest als je hier van tevoren toch eens samen over gesproken zou hebben.

“Wat als…”
Alhoewel dat erover spreken voor sommigen best lastig is. Mogelijk kan mijn boekje “Wat als…” hierbij helpen?
In dit boekje, kun je jouw wensen aangeven of het kan dienen als handvat voor een gesprek over ‘Wat als…’
Want, wanneer ooit verandert in ‘Het is…’dan is het opeens heel bijzonder en waardevol om je wensen en gedachten op papier te hebben.
In ‘Wat als…’kun je bijvoorbeeld aangeven of je begraven of gecremeerd wil worden, maar er is ook voldoende ruimte om je overige wensen te noteren.
Je kunt zelf kiezen welke onderdelen je wil invullen. Dit document is geheel vrijblijvend en verplicht je verder tot niets. Later wijzigen of aanvullen is altijd mogelijk.

Vragen
Via deze link kunt u het boekje downloaden. Ik kan ook een papieren exemplaar bij u langs brengen. Misschien wilt u hulp bij het invullen van dit document of heeft u nog vragen. Voor meer informatie of voor het maken van een afspraak kunt u contact met mij opnemen via telefoonnummer 06 57 44 78 42
Dit is vrijblijvend, zonder kosten of enige verplichting.

Nieuw rituelen

In deze tijd, waar er nog slechts 30 mensen aanwezig mogen zijn bij een afscheid ontstaan nieuwe rituelen. Samen met de familie denken we na om toch zo veel mogelijk mensen bij het afscheid te betrekken en zo een warm en liefdevol afscheid te organiseren. Ik prijs mij gelukkig dat ik aangesloten ben bij het Netwerk uitvaartvernieuwers. Ook in onze branche staan we samen sterk en inspireren wij elkaar. Zij hebben met input van de leden een flyer gemaakt om te laten zijn wat er allemaal wel mogelijk is. NU-Corona-maatregelen-25-04-2020

Een kanjer in rouw in corona tijd!

Rouw in corona tijd.

Half maart 2020.
Na een paar intensieve weken overlijdt, in jullie eigen vertrouwde woonhuis, je partner. De laatste week is heel bijzonder geweest. De kinderen hebben je bij gestaan.
Ze waren er overdag en bleven ook slapen, want het was wel duidelijk dat het nu niet zo lang meer zou duren.

Wat hadden ze altijd genoten
De kleinkinderen liepen in en uit, want ook zij wilden zo veel mogelijk nog bij opa en oma zijn.
Want wat hadden ze altijd genoten, van de logeerpartijtjes, van de vakanties met de tent, van het enthousiasme en de liefde van opa en oma voor de natuur, waardoor ook zij weer echte natuurliefhebbers zijn geworden. De eindeloze avonden voor de tent met verhalen van opa en oma en de heerlijke kookkunsten van oma.

Ook de kinderen haalden in deze dagen veel herinneringen met elkaar op over vroeger. Ze waren saamhorig in het nu. Ook spraken jullie over straks, als je partner er niet meer zou zijn.
Er werden dia’s tevoorschijn gehaald en er werd veel naar muziek geluisterd. Want ook muziek was altijd heel belangrijk in jullie mooie lange leven samen.

Het leven samen kwam ten einde.
En toen was het moment daar, het leven samen kwam ten einde.
De uitvaart werd voorbereid, de adressen geschreven, er gingen ruim 120 kaarten de deur uit.
Ondertussen kreeg het Coronavirus Nederland steeds meer in de greep. Bijeenkomsten met meer dan 100 personen werden verboden. Maar uitvaarten die al gereserveerd waren mochten nog op de afgesproken manier doorgang vinden.
Tot de dag voor de uitvaart de regel strenger werd en er nog maar maximaal 100 personen mochten komen. Plussen, minnen, tellen, nog eens tellen, ondertussen kregen jullie al de nodige afmeldingen. Die 100 personen grens zouden we wel kunnen handhaven.

Een ontroerend afscheid
Na een ontroerend afscheid hebben jullie onder het genot van een kop koffie, zij het op afstand, toch nog na kunnen praten met de aanwezigen.

Mensen blijf thuis
Nadat iedereen vertrokken was en ook de kinderen weer naar hun eigen huis waren gegaan zat je alleen thuis. Zondagavond was daar een persconferentie en per direct moest onder andere de horeca dicht. Mensen blijf thuis was het advies. En gezien jouw leeftijd en de stress van de laatste weken behoorde ook jij echt tot de kwetsbare groep. En dus kwamen de kinderen niet meer en ook de kleinkinderen wilden het niet op hun geweten hebben dat ze jou ziek zouden maken en bleven dus ook weg.
Het werd oorverdovend stil om je heen. Na weken van een overvol huis met al je kinderen om je heen, nu alleen nog contact via de iPad.

Ach ik ben de enige niet
In het seizoen dat alles weer uitloopt, de natuur weer aan een nieuw jaar begint, de vogels het hoogste lied beginnen te zingen, bracht deze door jullie zo geliefde natuur wat steun en troost.
Ach ik ben de enige niet in deze situatie vertelde je, als ik je belde voor een praatje.

Een kanjer in rouw in corona tijd!

Thuis opbaren kan gewoon

Gister (27-3) was er op NPO1 een collega ondernemer aan het woord over uitvaarten in Corona tijd en wat er allemaal anders gaat.
Zij vertelde dat een thuis opbaring niet meer mag. Dit is waarschijnlijk een beleid van haar bedrijf.
Het RIVM heeft hier geen enkele uitspraak over gedaan.
Dus indien u wilt dat uw dierbare tot de dag van de uitvaart thuis blijft, en het is technisch mogelijk in de woning, is dat geen enkel probleem.
Heeft u in deze hectisch tijd vragen over wat er nu nog allemaal wel kan rondom een afscheid? Bel me gerust en ik kan u alles vertellen volgens de laatste regels.

Alles is anders, maar de lente wist van niets

 

We zijn nu 12 dagen verder sinds de eerst maatregelen werden aangekondigd in verband met het Coronavirus. Het is wennen, veel overleggen. Families uitleggen hoe, wat en waarom. Gelukkig is er veel begrip bij hen maar ook extra verdriet, om het overlijden, omdat het afscheid nemen nu zo anders gaat als dat ze gedacht hadden.

Nieuwe regels

Op donderdag 12 maart mochten de uitvaarten die al gepland waren nog doorgaan zoals afgesproken. Gelukkig, ik verwachtte de zaterdag erna bij een uitvaart zo’n 150 mensen en
de kaarten waren al verzonden. Tot er op vrijdag 13 maart toch wat onrust ontstond bij de familie. Er werd in de media gesproken over maximaal 100 personen. Inderdaad: de staf van het crematorium zat in spoedberaad en per direct werden er niet meer dan 100 mensen toegelaten bij het afscheid. Dit gold voor het hele gebouw, dus ook spreiden over twee ruimtes was geen optie.

Een uitdaging

Tja, daar was een uitdaging voor mij en nog meer voor de familie. Hoe gaan we dit oplossen?
We zijn samen zorgvuldig de gastenlijst nagelopen en met de al toegezegde afmeldingen zouden we onder die 100 mensen blijven. Die zaterdag was ik toch iets meer gespannen dan anders, wat nu als er toch meer mensen zouden komen. Gelukkig heb ik niemand hoeven te weigeren en we hebben er een mooi afscheid van kunnen maken met elkaar. En na afloop koffie en koekjes.

Maximaal 30 personen

Maar de maatregelen om het virus in te bannen werden strenger. Begrijpelijk want we moesten deze crisis zo snel mogelijk de baas worden. Maar…. een afscheidsceremonie met maximaal 30 personen en andere maatregelen zorgen ervoor dat de manier van afscheid nemen zo anders wordt dan hoe wij het in Nederland inmiddels gewend zijn.
Op het moment dat je een dierbare verliest is het zo fijn mensen om je heen te weten die je steunen, een knuffel geven. Maar hoe doe je dat als je 1,5 meter uit elkaar moet blijven. Niet dus. En ook het “bakkie troost” mag niet meer. Geen horecavoorziening meer toegestaan.

Weer andere regels

Meehelpen met de laatste verzorging mag ook niet meer, net als meerijden naast de chauffeur in de rouwauto en meegaan tot het allerlaatste moment en bij de aanvang van het crematieproces aanwezig zijn. Ik kan het allemaal uitleggen waarom dit niet meer kan, maar ik vind het wel heel lastig en huil van binnen mee met de nabestaanden.

Nieuwe rituelen

Maar het lukt, er is veel begrip aan de kant van de nabestaanden. We zijn flexibel, schakelen, zoeken naar andere rituelen. Er kan via livestreams mee gekeken worden, eventueel wordt er een afscheidsfotograaf ingehuurd en na afloop kunnen we van deze foto’s een PowerPoint maken met de muziek van het afscheid eronder. Of er wordt een herinneringsboekje gemaakt met de foto’s en de uitgesproken teksten. Dit boekje kan dan worden opgestuurd naar de mensen die er niet bij konden zijn.
We brengen zoals altijd rust in de hele situatie. En als dan de afscheidsceremonie achter de rug is en de familie met een tevreden gevoel op de afgelopen week kan terugkijken,
kan ik dat ook.

Alles is anders, maar de lente wist van niets en gaat gewoon door, kijk naar deze prachtige Magnolia in bloei. Lente 2020.

Afscheid nemen van uw dierbare in deze Corona tijd

Afscheid nemen van uw dierbare in deze Corona tijd

Afscheid moeten nemen van een dierbare is al zwaar, maar nu komt er mogelijk nog veel onrust bij over wat wel en niet kan. Belt u mij (06 57 44 78 42), dan ik kan u adviseren over de regels en de beperkingen en gaan we kijken hoe we, binnen de mogelijkheden die er zijn, toch een mooi afscheid kunnen maken.

Het gesprek waarin alles besproken wordt

Als u mij belt met de vraag om een uitvaart te komen bespreken dan zal ik de volgende vragen stellen:
• Zijn er aanwezigen die koorts hebben?
• Zijn er aanwezigen die zich grieperig voelen?
• Zijn er aanwezigen die verkouden zijn of veel hoesten en/of niezen?
Mocht u hierop positief antwoorden, dan zijn de volgende adviezen van kracht:
• Verzoek alle nabestaanden die aanwezig zijn in het huis om 1,5 meter afstand van ons te nemen.
• Het verzorgen van de overledene vindt plaats zonder nabestaanden
Het gesprek waarin alles besproken wordt kan eventueel ook telefonisch, via face-time of whats-app bellen met beeldverbinding plaats vinden. Dit is zeker van toepassing als voor de nabestaanden thuis-isolatie of quarantaine geldt.

Het opbaren van de overledene

De overledene mag zowel thuis als in het uitvaartcentrum opgebaard worden. De kist mag zowel openblijven als dicht zijn. Nadat de overledene verzorgd is, zijn er geen beperkingen aan het contact van de nabestaanden met de overledene. Net als anders, wordt wel goede handhygiëne na contact geadviseerd.

De afscheidsceremonie

Alle openbare bijeenkomsten zijn verboden en veel faciliteiten, zoals horecazaken en kerken, zijn gesloten tot en met 6 april. Dit heeft gevolgen voor de afscheidsceremonie.
• Uitvaartplechtigheden in uitvaartcentra, crematoria of begraafplaatsen worden alleen bijgewoond door personen in de 1e graad bloed- en aanverwanten. Dit zijn (adoptie)ouders, (adoptie)kinderen, (adoptie)ouders van de partner, partner van (adoptie)kinderen. LAATSTE UPATE 16-3-2020 13:00 uur maximaal 30 personen aanwezig bij de afscheidsceremonie
• Aan de aanwezigen kan niet altijd cateringvoorziening geboden worden.
• Van de aanwezigen wordt gevraagd minimaal 1,5 meter van elkaar afstand te nemen.
• Voor rouwbezoek en condoleancebezoek gelden dezelfde beperkingen als voor de afscheidsceremonie.

Doormiddel van moderne middelen, zoals fotografie, livestream of opname van de plechtigheid is het mogelijk om mensen op afstand mee te laten kijken.

Begeleiding bij leven en bij overlijden

Begeleiding bij leven en bij overlijden
Ik zit achter mijn bureau en kijk naar mijn prikbord, daar hangt een aquarel, getekend door iemand wiens uitvaart ik heb mogen begeleiden.
Het verhaal begint van de zomer. Mijn telefoon gaat, Dag met … ik denk u binnenkort nodig te hebben. Ik ben in gesprek gegaan met deze familie, kennis gemaakt en vertelt wat ik kan betekenen voor hen. Op basis van de besproken wensen heb ik een begroting gemaakt en ze vertelden met mij verder te willen.

Alle facetten kwamen langs
Er is zo’n mooi contact ontstaan. Ik heb het levensverhaal van deze persoon mogen opschrijven en vele gesprekken met deze familie gehad.
Alle facetten kwamen langs, de mooie maar ook de minder mooie momenten werden met mij gedeeld. En dan was het verhaal klaar en kwam er weer een telefoontje: Els kan je toch nog een keertje komen want ik wil dit of dat nog toevoegen. Zo ben ik bijna elke week op bezoek geweest.

We hebben ook met elkaar gelachen
Door deze gesprekken kwam er rust en werden de scheuren ontstaan in het leven acceptabel. Hierdoor ontstond er ook licht en lucht waardoor het stervensproces acceptabel werd. We hebben ook veel gelachen. Zoals die keer dat deze persoon vertelde een aquarel in 10 minuten te kunnen maken, ja echt, klok maar. En zo is dus het plaatje op mijn prikbord ontstaan. Voor mij een mooie herinnering aan bijzonder persoon.