Over Els

Alle feestdagen zijn weer achter de rug, nou ja feestdagen? Voor velen zal het ook een “eerste kerst zonder” zijn geweest. En dan zijn veel mensen blij dat deze decembermaand weer voorbij is. Dan beginnen we aan een nieuw jaar, 2022 alweer. Een mooi moment om vooruit te kijken. Wat is de nieuwste ontwikkeling in uitvaartbegeleiding in 2022? Zo aan het begin van een nieuw jaar blik ik ook altijd even terug en vooruit.

2021: Creativiteit, groei en vreugde en verdriet

2021 een jaar van hoop maar ook van verandering. Zakelijk was het wederom een druk jaar. Er moest regelmatig creatief gedacht worden hoe we een uitvaart vorm zouden geven, omdat het weer eens anders moest i.v.m. de beperkende maatregelen. Covid zal ons nooit verlaten vrees ik. En hoe ziet de toekomst er voor mijn bedrijf uit? Als mijn bedrijf zo blijft groeien zal ik moeten kijken hoe ik ondersteuning kan krijgen zodat de groei niet ten koste van mezelf gaat.

Op het persoonlijke vlak was het ook een jaar met vreugde en verdriet. Net voor de zomer heb ik afscheid moeten nemen van mijn broer en nog geen twee weken later ik ben weer oma geworden van een prachtige kleindochter. Leven en dood, zo dicht bij elkaar, zo is het ook in mijn leven.

Resomeren, een alternatief voor begraven of cremeren

Er zijn ook spraakmakende ontwikkelingen in de uitvaartwereld. Zo hoor je steeds vaker over resomeren als alternatief voor begraven of cremeren. In een aantal landen wordt resomeren mondjesmaat toegepast. Op dit moment is resomeren in Nederland nog niet mogelijk. De verwachting is dat dit vanaf het voorjaar 2022 mogelijk zal zijn. Inmiddels ben ik volledig geschoold in resomeren, dus wanneer de methode in Nederland beschikbaar is zal dit ook bij Els de Zanger Uitvaartbegeleiding mogelijk zijn.

Desmond Tutu kiest voor resomeren

Laatst was in het AD te lezen dat de anti-apartheidsheld Tutu ervoor gekozen heeft zijn lichaam te laten resomeren.

“ De eenvoudige kist met de stoffelijke resten van Tutu werd na de dienst de kerk uitgedragen om de geliefde geestelijke elders in kleine kring te resomeren, een duurzaam alternatief voor begraven en cremeren. Zijn as keert later terug naar de kerk, waar de urn wordt bijgezet, niet ver van zijn spreekgestoelte.“

Wat is resomeren?

Resomern is een duurzamer alternatief voor begraven of cremeren. Bij begraven wordt het lichaam door de bodembacteriën gehydrolyseerd(opgelost) tot er alleen nog botten overblijven. Dit proces neemt behoorlijk wat tijd in beslag. Bij een crematie wordt het lichaam door verbranding opgelost en blijven er alleen botten over. Deze botten worden fijngemaakt tot as, die aan de nabestaanden wordt terug gegeven. Voor een crematie zijn hoge temperaturen nodig, dit kost relatief veel energie.

Bij resomeren wordt het lichaam in een speciale watertank geplaatst, hier voegt men een oplossing van KOH (soort zeep oplossing) aan toe en onder hoge druk en hoge temperatuur, wordt het lichaam in ca 3 – 4 uur opgelost. Net als bij een crematie blijven er alleen botten over, deze worden fijngemaakt tot as en dit kan aan de nabestaanden worden terug gegeven.

Duurzaam

De uitstoot van CO2 die bij het proces van resomeren vrijkomt is vele malen lager dan bij begraven of cremeren. Resomeren is dus zeker duurzamer. Er zijn echter nog wel wat haken en ogen. Het lichaam moet in een resomeer-installatie worden geplaatst. Deze installaties zullen voorlopig zeker nog niet in elke gemeente aanwezig zijn. Om bij een installatie te komen moet er waarschijnlijk verder gereden worden, dit is natuurlijk weer minder duurzaam dan een uitvaart in de eigen woonplaats.

Verder moet op dit moment resomeren als mogelijkheid naast cremeren of begraven in de wet op de lijkbezorging worden opgenomen. Tot slot is er nog een praktisch probleem. Bij resomeren wordt het lichaam zonder kist in de installatie geplaatst, wat doe je dan met de kist na de uitvaart?

Innovatie

Kortom, resomeren is een innovatieve ontwikkeling, maar er moet nog wel het een en ander uitgewerkt worden. Toch was dit ook de mening na de eerst crematie in 1914. Pas in 1968 is de wet op de lijkbezorging aangepast en werd een crematie gelijkgesteld aan een begrafenis.  Inmiddels wordt er vaker voor een crematie dan een begrafenis gekozen in Nederland.

Ik ben zeer benieuwd naar deze nieuwe ontwikkeling en volg de mogelijkheden op de voet. De benodigde certificaten zijn behaald en zodra het echt mogelijk is om voor resomeren te kiezen zal ik u hierover informeren. Mocht u vragen hebben over resomeren, neem dan contact met mij op ik kan u er meer over vertellen.

Dagje trainen

Afgelopen week heb ik een dag training gevolgd bij Hanke Amels van Fier het Leven.Ik ben altijd zo onder de indruk als ik haar blog’s lees. Ik wil dit ook leren, zulke mooie ceremonies neerzetten dacht ik. En ik heb me aangemeld toen zij hier een training in ging geven. Door de corona maatregelen ging de training die gepland stond eind 2020 niet door. Maar wat in het vat zit…..  27 mei was het zover. Nu maar hopen dat het werk me ruimte zou geven om er een dagje tussenuit te zijn. En ja hoor dat was gelukkig zo.

Lichtjes ceremonie

Met een select gezelschap kwamen we samen op een prachtige locatie in Delft. Hanke verwelkomde ons met een lichtjes ceremonie en zo werden we de dag door geleid. Zij deelde haar tips en tricks en er was alle ruimte om vragen te stellen. Na een lekker lunch nog even verder door de stof heen. Toen we allemaal in een after-lunch dip belanden zijn we door Delft gewandeld. Uitwaaien in de herfstige meidagen van 2021. Met een onderweg lekker koffie to-go (nou eigenlijk vooral de taartjes erbij) gescoord, keerden we weer terug op de locatie.

Zelf aan het werk

Daar gingen we zelf aan de slag met een verhaal over Kees. We kregen een verslag van het gesprek wat had plaatsgevonden met de familie, de muziek die gekozen was en daar konden wij mee aan de slag. Opdracht: Maak een draaiboek voor de ceremonie in de en aula en aansluitende de begrafenis. Het is geheel aan jullie om het in te vullen. De familie had een wisselende relatie met de alleenstaande en eigenzinnige Kees. Na een half uurtje zwoegen mochten wij onszelf presenteren. En dan is het zo leuk om te zien dat we allen hetzelfde verhaal kregen en ieder er zijn eigen draai eraan heeft gegeven om deze ceremonie vorm te geven. En allen waren ze even mooi en werden de goede maar ook de mindere kanten op een warme, humorvolle manier benoemd. Kees maar ook de familie kregen de erkenning die ze zo verdienden.

Feedback

En dan krijg ik als feedback van Hanke:  “Wat ik ook hoop is dat je het zelfvertrouwen uit de training van donderdag meeneemt je werk in. Zoals ik al zei: ik ben onder de indruk van je kwaliteiten op schrijfgebied. En zoals je zelf zei: ik kan dit al. En toch is het dan lekker als je daarin op gezette tijden bevestigd wordt.”

Weet je: ook ik ben gewoon maar een mens met onzekerheden van tijd tot tijd.

Dank je wel Hanke en collega’s voor deze mooie leerzame dag.

We zijn nu 12 dagen verder sinds de eerst maatregelen werden aangekondigd in verband met het Coronavirus. Het is wennen, veel overleggen. Families uitleggen hoe, wat en waarom. Gelukkig is er veel begrip bij hen maar ook extra verdriet, om het overlijden, omdat het afscheid nemen nu zo anders gaat als dat ze gedacht hadden.

Nieuwe regels

Op donderdag 12 maart mochten de uitvaarten die al gepland waren nog doorgaan zoals afgesproken. Gelukkig, ik verwachtte de zaterdag erna bij een uitvaart zo’n 150 mensen en
de kaarten waren al verzonden. Tot er op vrijdag 13 maart toch wat onrust ontstond bij de familie. Er werd in de media gesproken over maximaal 100 personen. Inderdaad: de staf van het crematorium zat in spoedberaad en per direct werden er niet meer dan 100 mensen toegelaten bij het afscheid. Dit gold voor het hele gebouw, dus ook spreiden over twee ruimtes was geen optie.

Een uitdaging

Tja, daar was een uitdaging voor mij en nog meer voor de familie. Hoe gaan we dit oplossen?
We zijn samen zorgvuldig de gastenlijst nagelopen en met de al toegezegde afmeldingen zouden we onder die 100 mensen blijven. Die zaterdag was ik toch iets meer gespannen dan anders, wat nu als er toch meer mensen zouden komen. Gelukkig heb ik niemand hoeven te weigeren en we hebben er een mooi afscheid van kunnen maken met elkaar. En na afloop koffie en koekjes.

Maximaal 30 personen

Maar de maatregelen om het virus in te bannen werden strenger. Begrijpelijk want we moesten deze crisis zo snel mogelijk de baas worden. Maar…. een afscheidsceremonie met maximaal 30 personen en andere maatregelen zorgen ervoor dat de manier van afscheid nemen zo anders wordt dan hoe wij het in Nederland inmiddels gewend zijn.
Op het moment dat je een dierbare verliest is het zo fijn mensen om je heen te weten die je steunen, een knuffel geven. Maar hoe doe je dat als je 1,5 meter uit elkaar moet blijven. Niet dus. En ook het “bakkie troost” mag niet meer. Geen horecavoorziening meer toegestaan.

Weer andere regels

Meehelpen met de laatste verzorging mag ook niet meer, net als meerijden naast de chauffeur in de rouwauto en meegaan tot het allerlaatste moment en bij de aanvang van het crematieproces aanwezig zijn. Ik kan het allemaal uitleggen waarom dit niet meer kan, maar ik vind het wel heel lastig en huil van binnen mee met de nabestaanden.

Nieuwe rituelen

Maar het lukt, er is veel begrip aan de kant van de nabestaanden. We zijn flexibel, schakelen, zoeken naar andere rituelen. Er kan via livestreams mee gekeken worden, eventueel wordt er een afscheidsfotograaf ingehuurd en na afloop kunnen we van deze foto’s een PowerPoint maken met de muziek van het afscheid eronder. Of er wordt een herinneringsboekje gemaakt met de foto’s en de uitgesproken teksten. Dit boekje kan dan worden opgestuurd naar de mensen die er niet bij konden zijn.
We brengen zoals altijd rust in de hele situatie. En als dan de afscheidsceremonie achter de rug is en de familie met een tevreden gevoel op de afgelopen week kan terugkijken,
kan ik dat ook.

Alles is anders, maar de lente wist van niets en gaat gewoon door, kijk naar deze prachtige Magnolia in bloei. Lente 2020.

Begeleiding bij leven en bij overlijden
Ik zit achter mijn bureau en kijk naar mijn prikbord, daar hangt een aquarel, getekend door iemand wiens uitvaart ik heb mogen begeleiden.
Het verhaal begint van de zomer. Mijn telefoon gaat, Dag met … ik denk u binnenkort nodig te hebben. Ik ben in gesprek gegaan met deze familie, kennis gemaakt en vertelt wat ik kan betekenen voor hen. Op basis van de besproken wensen heb ik een begroting gemaakt en ze vertelden met mij verder te willen.

Alle facetten kwamen langs
Er is zo’n mooi contact ontstaan. Ik heb het levensverhaal van deze persoon mogen opschrijven en vele gesprekken met deze familie gehad.
Alle facetten kwamen langs, de mooie maar ook de minder mooie momenten werden met mij gedeeld. En dan was het verhaal klaar en kwam er weer een telefoontje: Els kan je toch nog een keertje komen want ik wil dit of dat nog toevoegen. Zo ben ik bijna elke week op bezoek geweest.

We hebben ook met elkaar gelachen
Door deze gesprekken kwam er rust en werden de scheuren ontstaan in het leven acceptabel. Hierdoor ontstond er ook licht en lucht waardoor het stervensproces acceptabel werd. We hebben ook veel gelachen. Zoals die keer dat deze persoon vertelde een aquarel in 10 minuten te kunnen maken, ja echt, klok maar. En zo is dus het plaatje op mijn prikbord ontstaan. Voor mij een mooie herinnering aan bijzonder persoon.